Lista ZUM to spis urządzeń i materiałów, które kwalifikują się do dofinansowania z programu Czyste Powietrze. Czy podobny spis wykonawców jest konieczny? Czy lista ZUM dla wykonawców jest potrzebna?
Branża termomodernizacyjna w naszym kraju bardzo się rozwinęła. Podobnie jak świadomość mieszkańców, którzy z rok na rok podejmują się wymiany nieefektywnych źródeł ciepła, ocieplają swoje domy i wymieniają okna na te bardziej energooszczędne. Spory skok zainteresowania można było zauważyć w momencie pojawienia się programu Czyste Powietrze.
Program Czyste Powietrze
Program Czyste Powietrze to projekt rządowy, który został uruchomiony w 2018 roku. Czas trwania programu przewidziano na 10 lat. Zadaniem programu jest poprawa jakości powietrza w naszym kraju, poprzez podniesienie sprawności energetycznej budynków. Na między innymi wymianę źródła ciepła, ocieplenie domu czy montaż instalacji fotowoltaicznej fundusz przewiduje dofinansowanie do 136 200 zł.
Z uwagi na zróżnicowane potrzeby oraz wymagania, wyodrębniono trzy poziomy dofinansowania:
- podstawowy,
- podwyższony,
- najwyższy.
To, na jaki poziom dofinansowania możemy liczyć, zależy od naszych dochodów. W skrócie – im niższy, tym większą dotację możemy uzyskać. Im więcej będziemy chcieli zmodernizować w naszym domu – tym większy zwrot z inwestycji otrzymamy. Wszystko co musisz wiedzieć o programie Czyste Powietrze przeczytasz tutaj.
Program Czyste Powietrze ma zachęcić do poprawy wartości energetycznej naszego domu. To się udaje, bo od 19 września 2018 roku do 4 października 2024 roku wypłacono aż 12 767 871 786 złotych, co przekłada się na łącznie 795 088 podpisanych umów z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Tak ogromne liczby pokazują, że skala wsparcia finansowego jest ogromna. Jednak w ostatnim czasie wniosków przybywa w bardzo szybkim tempie, ale tych rozliczonych pozytywnie jest znacznie mniej niż wcześniej. Dlaczego?
Grzechy branży termomodernizacyjnej
Aby zrozumieć, dlaczego fundusz, który przyjmuje wnioski do rozpatrzenia, w tej chwili ma około 4 do 5 miesięcy zaległości (w zależności od województwa), warto przyjrzeć się całej branży termomodernizacyjnej. To w dużej mierze od niej zależy, jakiej jakości będą składane dokumenty.
Możemy z łatwością wymienić 7 grzechów głównych branży termomodernizacyjnej:
1. Maksymalne dofinansowanie bez audytu energetycznego:
Uzyskanie maksymalnego dofinansowania bez audytu energetycznego nie jest możliwe
2. Niespełnienie warunków technicznych:
Zastosowanie nieodpowiednich materiałów, które nie spełniają warunków technicznych programu Czyste Powietrze doprowadza do braku dofinansowania dla inwestora.
3. Nieodpowiednie określenie kwalifikowalności przegród:
Ocieplenie lub wymiana stolarki okiennej w nieogrzewanym pomieszczeniu skutkuje brakiem zwrotu za wykonaną inwestycję
4. Tynk i farby nie podlegają dofinansowaniu:
Ocieplenia, zgodnie z zapisami programu, nie stanowi położenie farb lub tynków. Nie uzyskamy więc dofinansowania na te materiały.
5. Dobór i sprzedaż produktów nieodpowiednich do potrzeb:
Montaż kotłów o zbyt małej lub zbyt dużej mocy, instalacja fotowoltaiczna niedostosowana do zapotrzebowania energetycznego, proponowanie produktu nieuwzględniającego potrzeb klienta.
6. Niedoświadczeni i niewyedukowani pracownicy:
Deficyt doświadczonych i wyedukowanych pod kątem programu Czyste Powietrze przedsiębiorstw.
7. Brak opieki posprzedażowej:
Zerwany kontakt z klientem po montażu.
W dużej mierze te właśnie błędy tworzą zator w rozpatrywaniu wniosków. Możemy śmiało stwierdzić, że przodownikami największych twórców kolejek w funduszu są firmy, które są niedoświadczone i które wcześniej nie miały styczności z tak wieloma formalnościami. To powoduje masę błędów w dokumentach, które później trafiają na biurka urzędników. W efekcie procesy zatwierdzania i wypłacania środków są opóźnione, co frustruje nie tylko beneficjentów, ale także firmy, które są przygotowane merytorycznie i praktycznie do prawidłowego złożenia wniosków.
Skoro o urzędzie mowa, warto wspomnieć o ograniczonych zasobach ludzkich w funduszu. Wnioski, które spływają, muszą być przez kogoś rozpatrzone, a nie jest tajemnicą, że w ostatnim czasie brakuje rąk do pracy. Główne przyczyny to ogromne zainteresowanie programem Czyste Powietrze oraz rozbudowana wiedza, jaką nowi pracownicy muszą przyswoić, aby zrozumieć zasady funkcjonowania programu. Wymaga to czasu i może wpływać na wydłużenie procesu rekrutacyjnego w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Sporym problemem jest także powstawanie wielu firm, które działają głównie na prowizjach sprzedażowych. Podpisują one szybkie umowy, zachęcając klienta dotacjami, których klient może nawet nie zobaczyć. Wiele firm działających w branży termomodernizacyjnej oferuje usługi niskiej jakości. Podpisane umowy czekają dopiero na grupy wykonawcze, bo dobrych fachowców jest na rynku mało i są oni trudno dostępni. Chcąc przyspieszyć cały proces zatrudniają firmy niedoświadczone, co skutkuje błędami wykonawczymi, bez dbałości o detale, co skutkuje finalnie większymi kosztami eksploatacyjnymi dla klienta.
Problem z odpowiednim doborem materiałów i technologii to także bolączka całej branży. Audyt wykazuje, co powinno się stać, by wartość energetyczna budynku znacznie wzrosła. Odpowiednia grubość styropianu czy wełny mineralnej, dobór energooszczędnych okien czy prawidłowa klasa źródła ciepła. Niestety, przez brak jakiejkolwiek kontroli nad branżą, zdarzają się nieprzyjemne sytuacje.
Odpowiedni dobór materiałów i technologii to podstawa. Wybór konkretnego rozwiązania zależy od indywidualnych potrzeb oraz warunków technicznych obiektu. Dla tych, którzy cenią sobie wygodę i bezobsługowość – kocioł na gaz. Docieplony budynek i panele na dachu mogą sugerować zastosowanie pompy ciepła. Własny las lub dobry dostęp do drewna? Kocioł zgazowujący drewno. Branża termomodernizacyjna skupia się w dużej mierze na sprzedaniu tego, co zalega w magazynach lub tego, co jest akurat dostępne na rynku. Nie tędy droga.
W odpowiednim kontrolowaniu tego, co dzieje się na rynku, może pomóc lista ZUM. Tym razem taka lista obejmowałaby wykonawców.
Lista ZUM dla wykonawców
Lista ZUM to spis urządzeń i materiałów, które spełniają rygorystyczne normy ekologiczne i energetyczne, pozwalające na pozyskanie dotacji z programu Czyste Powietrze. Lista ta jest współtworzona przez producentów, którzy mogli zgłosić swoje urządzenia czy materiały. Po odpowiedniej weryfikacji, trafiały na listę.
Do 14 czerwca 2024 roku taka lista funkcjonowała jako wsparcie, wskazówka dla zainteresowanych pompą ciepła czy kotłem i sugerowała akceptowalne urządzenia i materiały. Teraz jednak taka lista jest obowiązkowa i każdy, kto chce pozyskać dofinansowanie na pompę ciepła, kocioł zgazowujący drewno czy kocioł na pellet, musi zakupić i zamontować takie urządzenie, które na tej liście widnieje.
Ma to pomóc uniknąć montaży niesprawdzonych urządzeń i materiałów, głównie sprowadzanych z dalekiej Azji, po niskiej cenie, ale także niskiej jakości.
W ramach programu Czyste Powietrze, Lista Zalecanych Urządzeń i Materiałów stała się ważnym narzędziem, które reguluje ich jakość. Podobnie jak lista ZUM zapewnia, że tylko sprawdzone, energooszczędne produkty kwalifikują się do dofinansowania, tak samo lista certyfikowanych wykonawców mogłaby zapewnić, że prace modernizacyjne przeprowadzają wyłącznie kompetentne firmy.
Problemy z dokumentacją oraz jakością realizacji prac wynikają głównie z braku standaryzacji w zakresie właśnie wykonawców. Wprowadzenie listy certyfikowanych wykonawców, na wzór właśnie listy ZUM, pozwoliłoby na uporządkowanie branży termomodernizacyjnej, ale także na szereg innych, istotnych korzyści:
- Poprawa jakości realizacji projektów
Lista ZUM dla wykonawców, oparta na jasnych kryteriach technicznych i doświadczeniu, zwiększyłaby jakość realizacji termomodernizacji. Firmy, który znalazłyby się na liście (po wcześniejszej weryfikacji) musiałyby spełnić wymagania techniczne prac, zachowując przy tym zgodność całej inwestycji z normami programu i przepisami. - Redukcja błędów formalnych
Pojawienie się firmy na liście ZUM dla wykonawców będzie świadczyło o jej przeszkoleniu w ramach programu Czyste Powietrze. Prawidłowo wypełniona dokumentacja potrzebna do pozyskania dofinansowania, znacząco zmniejsza liczbę błędnych wniosków, co przyspieszyłoby cały proces rozpatrywania ich w funduszu. Sprawnie działające firmy odciążą także NFOŚiGW, co spowoduje zniwelowanie zatorów, a program na nowo nabierze odpowiedniego tempa. Ułatwi to także pracę funduszu, który będzie mógł skupić się na rozpatrywaniu merytorycznych aspektów wniosków, zamiast korygować błędy formalne. W efekcie cały proces dofinansowania będzie bardziej efektywny, a beneficjenci programu szybciej otrzymają wsparcie finansowe na realizację projektów związanych właśnie z poprawą jakości powietrza. - Większa transparentność i bezpieczeństwo
Stworzenie takiej listy to także argument dla beneficjentów. Korzystanie z usług firmy, która znajduje się na liście tworzy pewność, że korzystają z usług sprawdzonego przedsiębiorstwa. Znacząco zmniejsza to ryzyko oszustw i nierzetelnych wykonawców, których w tym momencie jest dużo na rynku. Klienci zyskaliby także pewność, że ich inwestycja zostanie przeprowadzona zgodnie “ze sztuką”.
- Odpowiedzialność wykonawców
Lista oparta na zweryfikowanych firmach będzie także pomocą posprzedażową dla beneficjentów. Firmy z listy ZUM byłyby zobowiązane do świadczenia opieki posprzedażowej, co wprowadziłoby wyższy standard – po pierwsze – samego montażu i wykonania – po drugie – gwarantowałyby coroczne przeglądy, które zapobiegną ewentualnym awariom.
Lista certyfikowanych wykonawców mogłaby być tym, czym jest w tym momencie lista ZUM – transparentnym narzędziem, które umożliwia beneficjentom wybór tylko sprawdzonych firm do realizacji projektów termomodernizacyjnych w zakresie programu Czyste Powietrze. Oparta na dobrej weryfikacji i systemie certyfikacji, jasnych kryteriach i warunkach, podniesie znacząco standardy rynkowe.
Wprowadzenie listy certyfikowanych wykonawców będzie doskonałym krokiem, aby odciążyć NFOŚiGW i WFOŚiGW, eliminując wiele problemów związanych z niewłaściwie wypełnionymi wnioskami oraz niską jakością realizacji. Czasu na wdrożenie koniecznych zmian jest niewiele, a aby skutecznie przyspieszyć proces termomodernizacji budynków w Polsce, kluczowe jest, by wokół programu Czyste Powietrze funkcjonowały wyłącznie profesjonalne i kompetentne podmioty. Tylko takie przedsiębiorstwa, dysponujące odpowiednią wiedzą i doświadczeniem, będą w stanie efektywnie przyczynić się do realizacji ambitnych celów programu, co w rezultacie przyniesie poprawę jakości powietrza i stworzy lepsze, zdrowsze środowisko do życia.
Pomysł powstania listy certyfikowanych wykonawców programu Czyste Powietrze wspiera Energetyczny Projekt.
